تأثیر دعاهای جمعی در سلامت روان

دعاهای دسته جمعی و تکرار جملات یکسان مانند دعای کمیل، جوشن کبیر، دعای تحویل سال و دعاهای بعد از نماز جماعت، می تواند آثار بسیار مثبتی بر سلامت روان داشته باشد.

در کتاب های روان شناسی و بهداشت روانی، از این گونه مناسک مذهبی به «سرودخوانی معنوی» تعبیر شده است. دون کمپل در مقدمه کتاب سرودخوانی معنوی، مقدس کردن زندگی می نویسد:
بعد از دو دهه که از معابد یونان، مصر، روسیه و فرانسه دیدن کردم و آشرام های هند و معابد ژاپن، کره، چین و تبت را هم دیدم، یقین کردم که سرودخوانی معنوی و خواندن دعاهای دسته جمعی، ابزار مهمی است که مردم سراسر جهان از آن برای درمان دردها، آرام سازی ذهن و مقدس کردن زندگی بهره می گیرند.1
رابرت گاس و کاتلین برهونی، تحقیقات گسترده ای در این زمینه انجام داده اند. آنها معتقدند دعاهایی که با صدای بلند و به صورت دسته جمعی خوانده می شود، هم بر جسم و هم بر روح اثر می گذارد. در واقع، انسان ها به سرودخوانی معنوی و دعاهای دسته جمعی نیاز دارند.2

اسلام برای تأمین و پاسخ گویی به این نیاز فطری بشر، آموزه ها و مناسک ویژه ای دارد. نماز جماعت، نماز جمعه، نماز عید، دعاهای شب قدر، دعای هنگام تحویل سال، دعای ندبه، دعای کمیل، دعای توسل و مراسم باشکوه حج، برخی نمونه های آن است. در آیه ها و روایت ها به نماز جماعت، 3 نماز جمعه4 و مناسک حج5 سفارش شده است.
دعاخوانی دسته جمعی می تواند قلب های ما را بگشاید و جان هایمان را به عروج برساند. دعاخوانی جمعی از رنج ما می کاهد و ژرف ترین آرزوهای ما را به عشق تبدیل می کند.6

در این گونه مراسم، فرصتی پیش می آید تا حصارهایی که خود را پشت آنها از دیگران پنهان کرده ایم، بگشاییم. بارها شاهد بوده ایم که افراد دردمند و افسرده، به جمع دعاخوانان پیوسته اند و پس از مدتی کوتاه چونان ناله می زنند و با خدا درد دل می کنند که گویی خدا را پیش رو می بینند و با او سخن می گویند.

در دعای کمیل، ما خدا را صدا می زنیم، سپاس می گوییم و با تواضع و تضرع التماس می کنیم:
اَلّلهُمَّ اغْفِرْلِیَ الذُّنُوبَ الَّتی تَهْتِکُ الْعِصَمَ، الّلهُمَّ اغْفِرْلِیَ الذُّنوبَ الَّتِی تُنْزِلُ النِّقَمَ اللّهُمَّ اغْفِرْلِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُغَیِّرُ النِّعَمَ اللّهُمَّ اغْفِرلِیَ الذُّنُوبَ الَّتی تَحْبِسُ الدُّعاءَ ... الّلهم اِنّی اَتَقَرَّبُ اِلَیْکَ بِذِکْرِکَ وَ اسْتَشْفِعُ بِکَ الی نَفْسِکَ... .
یا این بند از دعا: «یا مَنِ اسْمُهُ دَواءٌ وَ ذِکْرُهُ شِفاءٌ وَ طاعَتُهُ غِنیً اِرْحَم مَنْ رَأسُ مالِهِ الرَّجاءٌ وَ سِلاحُهُ الْبُکاءُ...» صداهای محزون همدیگر را لمس می کنند و به جست وجوی پناهگاهی مشترک می روند.

آرگایل در کتاب روان شناسی شادی، تأثیر حضور در کلیسا و دعاخوانی دسته جمعی بر سلامت روان را بررسی می کند. او بر این باور است که یکی از مزایای کلیسا و شرکت در مراسم معنوی دعا، ارتباط و حمایت اجتماعی، مراسم و تشریفات مشترک و تجربه ای پیونددهنده است. الیسون و جورج (1994) دریافتند میان حضور در کلیسا و شاخص اجتماعی شدن و دریافت حمایت اجتماعی پیوندی قوی وجود دارد.7   

منابع:
1 . رابرت گاس و کاتلین برهونی، سرودخوانی معنوی، مقدس کردن زندگی، ترجمه:‌ ایران‌نژاد، تهران، انتشارات نسل نواندیش، 1382، صص 15 و 16.
2 . همان.
3 . قال الصادق(ع): «اَلصَّلاهُ فِی جَماعهٍ تَفْضُلُ عَلی کُلِّ صَلاهِ الْفَرْدِ بِاَرْبَعٍ وَ عِشْرِینَ دَرَجَهً. تَکُوُن خّمْساً وَ عِشْرِینَ صَلاهً». التهذیب، ج 3، ص 25.
4 . قالَ اللهُ: «إِذا نُودِیَ لِلصّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِِ فَاسْعَوْا إِلى ذِکْرِ اللّهِ». (جمعه: 9).
قال الصادق(ع): «ما مِن مُؤمِنٍ مَشی بقَدَمَیْهِ الی الْجُمْعَهِ،‌ اِلٌّا خَفَّفَ اللهُ عَلَیْهِ اَهْوالَ یَوْمِ الْقِیامَهِ بَعْدَ ما یَخْطُبُ الاِمامُ وَ هِیَ ساعَهٌ یَرْحَمُ اللهُ فِیها الْمُؤمِنِینَ وَ الْمُؤمِناتِ». مستدرک الوسائل، ج 6، ص 42.
5 . قال الله:‌ «وَ لِلّهِ عَلَى النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبیلاً». (آل عمران: 97)
6 . محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ‌ج 85، صص 1 ـ 20
7 . روان‌شناسی شادی،‌ ص 259.   

مرجع:مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما